hoe voelt het om blind te zijn? Hoe kan ik kinderen dit laten ervaren?

Mijn leerwens:

Ik nam in januari een nieuwe job aan in het Koninklijk Instituut voor Doven en Blinden. Ik had echter geen ervaring met mensen met een handicap. Shame on me!!!

Ik wil graag wat meer achtergrondinfo als leerkracht, maar ook specifieke dingen leren kennen zoals bijvoorbeeld het brailleschrift. Ik wil mogelijkheden aftasten om kinderen van het Lager Onderwijs te laten kennismaken met deze wereld. Hoe kan ik kinderen laten ervaren hoe het is om blind te zijn. En wat zijn goede en leuke opdrachten?

Welke roos:

Explorerende grondhouding
Inhoudelijk expert op vlak van Mens en medemens

Actie:

Ik ben eerst wat theoretische informatie gaan bekijken.

Het Brailleschrift werd uitgevonden door Louis Braille. Braille is een zogenaamd reliëfalfabet; de letters en andere aanduidingen worden door middel van puntjes in het papier gedrukt, zodat er een kleine verhoging voelbaar is, die met de vingertoppen 'gelezen' kunnen worden.

Wat ik niet wist was het volgende. De puntjes zijn gegroepeerd op rasters van 2 bij 3 puntjes, waarbij in totaal 63 tekens mogelijk zijn. De braillepuntjes zijn genummerd: van linksboven naar linksonder 1, 2 en 3; van rechtsboven naar rechtsonder 4, 5 en 6.

1 •  • 4

2 •  • 5

3 •  • 6

Ik ben gestart met het bekijken en bestuderen van het braillealfabet. Dit leekt in eerste instantie niet zo evident, hoewel de letters van ons schrift gewoon omgezet zijn in andere tekens. Net zoals een soort van geheimschrift. De moeilijkheid zit vooral in het inschatten van de afstanden tussen de letters. Maar eens ik het systeem doorhad, ging het wel.

De volgende dag kreeg ik van een collega een typemachine onder de neus gestopt. Na 2 uur typen zou ik het onder de knie hebben. De 6 puntjes worden op de typemachine naast elkaar geplaatst.

1 •  • 4                                 3  2  1     4  5  6

2 •  • 5                                 •  •  •     •  •  •

3 •  • 6

Nu was het inzicht in de opbouw van de letters van essentieel belang. En effectief na 2 uur beheerste ik het schrift en kon ik een degelijke tekst typen.

Om het dan concreter te maken, ben ik op een vrije dag een inleefsessie gaan volgen van mijn collega’s. Zij voorzien een sessie waarin ziende kinderen kunnen ervaren hoe het is om blind te zijn. Deze sessie vond plaats in een secundaire school, maar kan perfect plaatsvinden in een 3^e graad lager onderwijs.

De leerlingen kregen allemaal een blinddoek. Eerst kreeg de groep een aantal voelpuzzels. Elke leerling kreeg individueel een opdracht. Die werd mondeling uitgelegd. De begeleider duidde de opdracht door de handen van de leerling telkens op de onderdelen te leggen. Wanneer een leerling klaar was, kreeg die een andere puzzel. Dit is een opdracht die ook door kinderen van het lager onderwijs kan gedaan worden. Er dient geen speciaal duur materiaal gekocht worden, enkele kleuterpuzzels, schoenen waar veters in kunnen,…. kunnen volstaan.

  

Leerlingen die hier goed in zijn, zouden vrij goed braille kunnen aanleren, als blinde dan. Het is niet zo dat je braille kan lezen zonder je ogen als je het als ziende leerde. De leerlingen hebben toch enkele jaren nodig om die fijngevoeligheid in de vingers te ontwikkelen.

Het is dus ook niet zo dat je andere zintuigen beter ontwikkelen wanneer je blind wordt. Dit is allemaal een kwestie van oefenen.

Na de voelpuzzels zijn we met de leerlingen naar de hal gegaan en hebben we een initiatie stoklopen gedaan. Dit is een opdracht die misschien minder geschikt is voor kinderen van het lager onderwijs. Ook blinde kinderen leren pas op latere leeftijd stoklopen. Maar langs de andere kant is het wel interessant dat kinderen weten wat het is. Hier heb je dan al wel specifieker materiaal voor nodig. Wanneer blinden een stok hebben, kunnen ze niet naar eender waar stappen. Het is zo dat blinden bij het stoklopen een traject aangeleerd krijgen. Blinden kunnen niet zomaar van thuis naar de bakker gaan. De begeleider zoekt op de route goede referentiepunten die hij aan de blinde duidelijk maakt. Dit traject wordt met een begeleider verschillende keren gedaan.

Na beide activiteiten waren de leerlingen erg positief over de sessies. De leerlingen beseften dat niet alles evident is voor een blinde of slechtziende. Afstanden lijken langer, over een brugje lopen lijkt gevaarlijker.

Wat heel de dag heel concreet maakte was ook de getuigenis van Daisy. Zij is als kind blind geworden. Ze heeft een aantal jaar in het gewoon onderwijs gevolgd. In het eerste leerjaar is ze een jaartje naar Ganspoel gegaan. Dat is een Buitengewoon Lager Onderwijs. Hier leerde ze braille. Mits een gon-begeleiding kon ze nadien terug in het normaal onderwijs aansluiten. Momenteel studeert ze rechten aan de KUL en doet het super goed. Deze getuigenis maakte het toch uitzonderlijk voor de leerlingen. Daisy vertelde ook de dingen die de meeste mensen niet durven vragen. Waarmee kan je iemand die blind is helpen? Hoe kies je 's morgens je kleren uit de kast en zorg je dat alles een beetje bij mekaar past? Zijn er tijdschriften voor blinden?

Koppeling Leerplan:

Mens en medemens

4.5 kinderen kunnen zich verplaatsen in de gedachten, gevoelens en waarnemingen van anderen en houden daar rekening mee.

4.7 kinderen kunnen respect en waardering opbrengen

4.11 kinderen kunnen een ander helpen door zich dienstbaar op te stellen

 Leereffect binnen de 3 H’s:

Hoofd:

Ik heb heel vaak mijn hoofd moeten inschakelen. O.a. bij het onder de knie krijgen van het schrift. Ik heb theoretische kennis opgedaan, niet alleen door opzoekwerk, maar ook door gesprekken met ervaringsdeskundigen en blinden. Maar ook bij het stoklopen, heb ik vaak moeten nadenken en kennis moeten inschakelen. Ook blinden moeten dit doen. Zij moeten voortdurend beroep doen op kennis die ze reeds opgedaan hebben over een bepaalde plaats.

Ik heb mogelijkheden leren kennen op deze ervaring over te brengen bij kinderen.

Handen:

Oefening baart kunst en dat heb ik ondervonden bij het oefenen met de braille- typemachine. Ook de voelpuzzels en het stoklopen waren een beproeving voor de zintuigen. Niet enkel de handen, maar ook de voeten waren bij het stoklopen belangrijk. Met je voetzolen voel je een andere ondergrond. Dit geeft je als blinde weer een hele boel informatie. Maar ook je oren zijn belangrijk. Bepaalde geluiden klinken onder een afdak anders dan in open lucht. Hierdoor kan een blinde weten dat de plek waar hij is, overdekt is.


Hart:

Door het beleven van deze sessies, ontwikkel je nog meer respect voor mensen met een visuele handicap. We hebben bij het opzetten van de blinddoek ook echt een stap in het donker gezet en de alledaagse dingen anders beleefd. Hoe moeilijk kan een kleuterpuzzel worden?


Er is een duidelijke maatschappelijke relevantie. Ik merkte vorig jaar bij mijn kinderen van het 5e leerjaar een angst voor mensen met een handicap. De leerlingen gingen zich plots anders gedragen, ze waren er bang van. Ik heb nadien met de kinderen hierover gepraat en ze gaven ook toe dat ze hier weinig ervaring mee hadden. Deze inleeflessen kunnen de drempel lager maken.